Vinča je spasena!

“Moja jedina poruka je da danas obeležavamo dan kada smo spasili arheološko nalazište Belo brdo u Vinči!” – izjavila je Ana Brnabić, predsednica Vlade Republike Srbije danas prilikom posete arheološkom lokalitetu Belo brdo u Vinči, u prisustvu Maje Gojković, potpredsednice Vlade Republike Srbije i ministarke kulture, NJ. E. Kristofera Hila, ambasadora Sjedinjenih Američkih Država i Dubravke Đukanović, direktorke Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, povodom završetka radova na prvoj fazi sanacije.

Nakon decenija zanemarivanja ovog arheološkog nalazišta, Vlada Republike Srbije 2021. godine započela je realizaciju kapitalnog trogodišnjeg projekta “Rekonstrukcija, revitalizacija i prezentacija arheološkog lokaliteta Belo brdo u Vinči”, uz podršku Ambasade Sjedinjenih Američkih država. Implementacija projekta podrazumeva početnu investiciju Vlade Republike Srbije od 364.400.000 dinara, odnosno oko 3 miliona evra, a pored kapitalnog projekta sanaciju lokaliteta podržala je i Vlada Sjedinjenih Američkih Država kroz Ambasadorov fond za zaštitu kulturne baštine, u iznosu od 475.000 dolara.

„Nalazimo se na lokalitetu koji čuva blago staro 7000 godina. Iako je on zaštićen 1965. godine, decenijama nije u njega ulagano, iz nekih čudnih razloga se lokalitet stalno urušavao, zaštićena zona je stalno smanjivana. Mi smo posle više decenija prvi put zaustavili propadanje lokaliteta i to je ono najvažnije što smo uradili. Prvi korak na jednom dugom putovanju, zahvaljujući partnerstvu sa Sjedinjenim Američkim Državama i Ambasadorovim fondom za zaštitu kulturne baštine, smo završili – zaštitili smo nalazište od erozije i propadanja, tako da možemo spavati mirno i znati da se ne ponavlja ono što se ponavljalo svih ovih godina – a to je da deo arheološkog nalazišta svake godine nestaje u Dunavu. Sledeći koraci su završavanje kolektora i sistema za preradu otpadnih voda, zaštita reke Bolečice, a kolektor će rešiti probleme kako za ovo arheološko nalazište, tako i za čitavo naselje Vinča u beogradskoj opštini Grocka. Nakon toga ćemo pristupiti radovima na obaloutvrdi, pešačkoj i biciklističkoj stazi i početi revitalizaciju celog lokaliteta. Treća stvar je izgradnja naučnog centra za istraživanje neolita, a četvrta je izgradnja vizitorskog centra. U ceo ovaj projekat ćemo u naredne tri do četiri godine uložiti 10 miliona evra, od čega će najmanje milion i petsto hiljada evra uložiti Grad Beograd u kolektor za prikupljanje i prečišćavanje otpadnih voda, sve ostalo će uložiti iz budžeta Vlada Republike Srbije, što će naravno najviše značiti građanima Grocke. Tim projektom pokazujemo jedan potpuno drugačiji odnos prema kulturnom i istorijskom nasleđu, svesnost i savesnost, a pored toga potpuno drugačiji odnos prema onome što imamo u Republici Srbiji.“ – dodala je Ana Brnabić predsednica Vlade Republike Srbije danas prilikom posete arheološkom lokalitetu Belo brdo u Vinči.

Arheološko nalazište Belo brdo u Vinči jedno je od najznačajnijih lokaliteta neolitske kulture poznato po počecima urbanog života u zajednicama, razvoju kreativnosti i umetničkog zanatstva, kao i tehnološkoj revoluciji – prvog topljenja metala na svetu.

“Ambasada Sjedinjenih Američkih Država je veoma počastvovana što je mogla da učestvuje u ovom projektu na ovaj način. Naravno zabavniji deo projekta tek stupa, da vidimo šta se nalazi u slojevima ovog debelog zemljišta, ali pre toga smo morali da ga stabilizujemo. Stabilizacija je vrlo važan faktor u mnogim aspektima života, a kao što možemo da vidimo i u ovom delu zaštite kulturne baštine. Zaštita nacionalne kulturne baštine je podrška razumevanju naše prošlosti, što je vrlo kompleksno samo po sebi, možda kompleksno koliko i razmišljanje kakva nas budućnost čeka. Posebno želim da istaknem koliko je zadovoljstvo bila saradnja sa naučnicima u Srbiji – arheolozima i svim ljudima koji su bili uključeni u ovaj projekat. Savremena Srbija ima jako puno talenata i divno je videti taj talenat upregnut u razumevanje prošlosti.” – istakao NJ. E. Kristofer Hil.

Projekat prve faze sanacije, realizovan u toku 2023. godine, koju je podržao Ambasadorov fond za zaštitu kulturne baštine, podrazumeva izgradnju potpornih armiranih šipova na prostoru dunavske obaloutvrde ispred lokaliteta, štiteći najugroženiji sektor arheološkog nalazišta Belo brdo u Vinči. Postavljena zavesa šipova zaustavila je klizanje terena i omogućila stabilizaciju za dalja arheološka istraživanja. Na ostalim sektorima lokaliteta postavljena je mreža instrumenata koji će omogućiti najsavremeniji monitoring na prostoru celog lokaliteta. U ovoj fazi sanacije izvedena je i izgradnja zida od armiranog sedimenta celom dužinom lokaliteta, koja ima funkciju zaštite od visokih voda Dunava, kao i dejstvo kontratega koji stabilizuje klizište. Sanacijom klizišta Vinča je zaštićena i spasena.

“Prva faza sanacije koja je završena krajem septembra ove godine, bila je preduslov za uređenje najuže zone nalazišta, ali i izgradnju prateće infrastrukture i objekata u funkciji istraživanja, prezentacije, promocije nalazišta, kao i uređenju šireg prostora u okviru naselja Vinča. Ukupna vrednost radova na izgradnji zaštitne konstrukcije dugačke 135 metara na prostoru obaloutvrde, koju čini zavesa od armirano-betonskih šipova sa protiv-tegom od armirane zemlje iznosila je 141 milion dinara. Odluka o eventualnoj izgradnji još jedne zaštitne konstrukcije od šipova biće doneta na osnovu rezultata merenja kretanja tla koje će se u dužem vremenskom periodu očitavati sa dvadeset mernih uređaja ugrađenih na prostoru nalazišta tokom realizacije sanacionih radova. ” – izjavila je Dubravka Đukanović, direktorka Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture.

Vlada Republike Srbije će kroz kapitalni projekat uložiti više od 3 miliona evra kako bi se nalazište očuvalo i postalo, ne samo turistička destinacija, već i centar izvrsnosti za proučavanje neolitske kulture u Evropi.

Sanacija klizišta je prvi korak u uređenju lokaliteta prema usvojenom arhitektonsko-urbanističkom rešenju, kako bi arheološki lokalitet Belo brdo u Vinči postalo nezaobilazna stanica na turističkoj i kulturnoj mapi Evrope. Podsećamo da rešenje uređenja, usvojeno na javnom međunarodnom arhitektonskom konkursu, podrazumeva prenamenu najuže zone nalazišta kako bi Belo brdo u Vinči postalo svojevrsni muzej na otvorenom, izgradnju Centra za posetioce, uređenje priobalja lokalne reke Bolečice i Dunava, kao i izgradnju Naučno-istraživačkog centra. Sve navedeno reflektuje integralni razvoj lokaliteta zasnovan na zaštiti kulturnog nasleđa, promociji turizma i razvoju naučno-istraživačke delatnosti.

Kapitalni projekat implementira Republički zavod za zaštitu spomenika kulture, u direktnoj saradnji sa nacionalnom platformom Srbija stvara u okviru Kabineta predsednice Vlade Republike Srbije, Ministarstvom kulture, Gradom Beogradom i Muzejom grada Beograda.